Skutki
uboczne
antykoncepcji – jak
je zminimalizować?

Tabletki antykoncepcyjne – działanie i skuteczność

Antykoncepcja hormonalna polega na zastosowaniu hormonów, które zatrzymują owulację i zagęszczają śluz szyjki macicy, tak aby plemniki nie mogły się przez nią przedostać i doprowadzić do zapłodnienia. Tego rodzaju środki antykoncepcyjne mogą być dwuskładnikowe (z estrogenem i progestagenem) oraz jednoskładnikowe (z samym progestagenem). Wśród dwuskładnikowych hormonalnych metod antykoncepcji wyróżnia się: tabletki dwuskładnikowe, krążki dopochwowe i plastry, a wśród jednoskładnikowych: tabletki jednoskładnikowe, wkładki domaciczne, zastrzyki hormonalne i implanty. Najpopularniejszą hormonalną metodą zapobiegania ciąży są tabletki antykoncepcyjne, które mogą zawierać jeden lub dwa hormony. Aby skuteczność tabletek była maksymalnie zachowana, należy starannie przestrzegać zasad ich stosowania. Powinny być one przyjmowane codziennie, najlepiej o tej samej porze. Możliwe schematy dawkowania to:

• 24 tabletki z hormonami (aktywne) + 4 tabletki placebo,
• 21 tabletek aktywnych + 7 placebo,
• 21 tabletek aktywnych + 7 dni przerwy bez tabletek.

Każdy schemat przewiduje 28 dni. Już następnego dnia trzeba rozpocząć kolejny blister z tabletkami. Tylko przy regularnym stosowaniu można być niemal pewną, że uniknie się ciąży. Aby pamiętać o przyjęciu pigułki, warto ustawić alarm w telefonie lub skorzystać z aplikacji przypominających. Pominęłaś tabletkę antykoncepcyjną? Sprawdź, co robić Tabletki antykoncepcyjne należą do najskuteczniejszych metod chroniących przed niepożądaną ciążą. Ich wskaźnik Pearla wynosi przy idealnym stosowaniu 0-1,26 (tabletki dwuskładnikowe) i 0,14 (tabletki jednoskładnikowe)¹. Dużą skuteczność wykazują również implanty (0-0,3¹), hormonalne wkładki domaciczne (0,09-0,33¹) czy plastry (0,59-0,99¹). Z kolei najpopularniejsza z metod niehormonalnych – prezerwatywa – ma mniejszą skuteczność i jej wskaźnik Pearla wynosi 8-11².

Najczęstsze działania niepożądane tabletek antykoncepcyjnych

U niektórych kobiet stosujących tabletki antykoncepcyjne mogą pojawić się działania niepożądane. Z reguły okazują się one łagodne, więc nie są groźne dla zdrowia, ale mogą przeszkadzać w codziennym funkcjonowaniu. Obserwuje się je zwłaszcza w początkowej fazie przyjmowania tabletek. Najczęściej wymieniane objawy to:

• Ból głowy – przewlekłe bóle głowy częściej dotykają kobiet w wieku rozrodczym, więc kolejna dawka hormonów z tabletek wzmaga dolegliwości. Ten rodzaj antykoncepcji odradza się pacjentkom cierpiącym na silne migreny. U kobiet chorujących na migrenę z aurą przeciwwskazana jest np. antykoncepcja zawierająca estrogeny, gdyż zwiększa niebezpieczeństwo udaru mózgu.
• Wzrost masy ciała – przybieranie na wadze podczas brania tabletek antykoncepcyjnych może być skutkiem zatrzymywania wody w organizmie lub przyrostu tkanki tłuszczowej. Jednak wzrost masy ciała jest zazwyczaj spowodowany nie bezpośrednio przez tabletki, ale przez zwiększenie apetytu podczas ich stosowania. Warto więc zadbać o właściwą dietę i zdrowiej się odżywiać.
• Plamienie i krwawienie – te objawy zazwyczaj wynikają z błędów w stosowaniu tabletek, np. z pomijania dawek albo ze stosowania pigułek bez przerw. Do krwawień i plamień mogą się przyczyniać niektóre schorzenia, leki, a także palenie papierosów. Przyczyna może też wcale nie być związana z antykoncepcją, dlatego najlepiej udać się do lekarza, który wykona badania kontrolne i ewentualnie zmieni pigułki.
• Spadek libido – bywa, że wiąże się z dyskomfortem spowodowanym przez suchość pochwy, ale nie jest to regułą. Na spadek popędu płciowego mogą bowiem wpływać zaburzenia nastroju czy nawet stany depresyjne. Dobrze jest więc zgłosić się z tym problemem do lekarza. Trzeba dodać, że tabletki antykoncepcyjne mogą u niektórych pacjentek mieć odwrotny skutek, a mianowicie zwiększać libido.
• Nudności i wymioty – wymioty mogą osłabiać działanie tabletki – jeśli pojawią się ok. 3 godzin po jej zażyciu, istnieje ryzyko niedostatecznego wchłonięcia hormonów i zajścia w ciążę. Dlatego warto skonsultować te objawy z lekarzem, który prawdopodobnie zmieni rodzaj pigułek.
• Obrzmiałe piersi – powodem obrzmienia jest zbierająca się w piersiach woda. Biust odzyskuje swój rozmiar po odstawieniu tabletek.
• Wahania nastroju – przyczyną huśtawek i rozdrażnienia może być progestagen, jednak wahania nastroju często są spowodowane przez czynniki zewnętrzne.

Działania niepożądane mogą wystąpić podczas przyjmowania każdego leku, również tabletek antykoncepcyjnych. Jednak wszelkie działania niepożądane antykoncepcji i niepokojące objawy zawsze warto skonsultować z lekarzem. Chociażby dla własnego spokoju. Jeśli takie działania są nasilone i trwają długo, jest to sygnał, że wizyta u lekarza jest konieczna. Jeżeli do objawów tych należą silne bóle głowy, zaburzenia widzenia, ból i/lub opuchlizna jednej kończyny – wizyta u lekarza powinna odbyć się jak najszybciej. Te ostatnie objawy mogą zwiastować żylną chorobę zakrzepowo-zatorową.

Sprawdź, czy nie grozi Ci zakrzepica

Co może powodować działania niepożądane antykoncepcji?

Główną przyczyną działań niepożądanych antykoncepcji hormonalnej jest jej skład. Wprowadzenie do organizmu syntetycznych hormonów obecnych w tabletkach ingeruje bowiem w gospodarkę hormonalną. Ponadto niektóre leki mogą wchodzić w interakcje z antykoncepcją, np. zwiększać stężenie hormonów we krwi. Jeśli pacjentka obawia się działań niepożądanych, lepszym wyborem może być dla niej antykoncepcja jednoskładnikowa – z samym progestagenem. Powoduje ona mniej takich działań, np. w zakresie występowania powikłań zakrzepowych. Jednak wiele kobiet podejmuje taką decyzję, choć może z powodzeniem stosować tabletki dwuskładnikowe. Obawy przed działaniami niepożądanymi tego rodzaju antykoncepcji często są niesłuszne, ponieważ wszystkie tabletki nowej generacji zostały odpowiednio przebadane i skontrolowane, a wybór metody zapobiegania ciąży zawsze jest konsultowany z lekarzem. Sytuacja wygląda inaczej, jeśli kobieta znajduje się w grupie pacjentek, które nie powinny przyjmować antykoncepcji dwuskładnikowej ze względu na obecność estrogenu. Do tej grupy należą m.in. panie: po 40. roku życia z dodatkowymi czynnikami ryzyka – mające nadwagę, nieprawidłowe stężenie cholesterolu, palące papierosy, z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku chorób zakrzepowo-zatorowych. Dla kogo antykoncepcja jednoskładnikowa? Dowiedz się więcej

Jak można zmniejszyć ryzyko wystąpienia działań niepożądanych antykoncepcji?

Działania niepożądane antykoncepcji hormonalnej to indywidualna kwestia każdej kobiety. Każdy organizm reaguje bowiem inaczej – ta sama tabletka przepisana jednej pacjentce nie spowoduje u niej żadnych działań niepożądanych, a u innej będzie przyczyną nieprzyjemnych dolegliwości. Z tego powodu lekarz przed wypisaniem recepty bada pacjentkę oraz zleca wykonanie badań laboratoryjnych, które pokażą, czy nie ma u niej przeciwwskazań do przyjmowania antykoncepcji hormonalnej. Podczas stosowania tabletek należy uważnie obserwować swoje ciało i kontrolować każdą zachodzącą w nim zmianę. Warto przez cały czas być też w kontakcie ze swoim lekarzem, tak by móc w każdej chwili zgłosić się do niego z niepokojącymi objawami. Przy antykoncepcji hormonalnej (i nie tylko) ważny jest również zdrowy tryb życia, obejmujący przede wszystkim regularne wizyty u ginekologa, badania kontrolne, samokontrolę piersi, zbilansowaną dietę oraz aktywność fizyczną.

Sprawdź, jakie badania należy wykonać przed rozpoczęciem antykoncepcji hormonalnej

Co zrobić, jeśli pojawią się działania niepożądane antykoncepcji hormonalnej?

Tabletki antykoncepcyjne to leki i tak jak wszystkie inne leki mogą powodować działania niepożądane. W przypadku ich zaobserwowania należy od razu skontaktować się z lekarzem, który wysłucha i zbada pacjentkę. Być może też przepisze inny rodzaj tabletek antykoncepcyjnych. Najważniejsze jest rozsądne podejście: z jednej strony nie należy wpadać w panikę, a z drugiej – nie wolno bagatelizować zmian zachodzących w organizmie. Warto też przyjąć zasadę, że lepiej zgłosić się do lekarza bez potrzeby, niż pominąć niebezpieczny objaw.