Jaką antykoncepcję
stosować przy
endometriozie?
Endometrioza a antykoncepcja
Endometrioza to choroba kobiet, polegająca na występowaniu endometrium (tzn. błony śluzowej macicy) poza jamą macicy. Komórki, które znajdą się poza jej obszarem, czyli w nieprawidłowym dla siebie miejscu, są nazywane komórkami ektopowymi. Zachowują się one podobnie jak endometrium, co jednak poza jego naturalnym środowiskiem prowadzi do przewlekłej reakcji zapalnej, wynikającej z tego, że komórki ektopowe reagują na zmiany hormonalne w cyklu menstruacyjnym1.Endometrioza jest w stanie utrudnić życie na wielu poziomach. Oprócz dolegliwości fizycznych może bowiem mieć wpływ na stan emocjonalny pacjentek. Według niektórych badań nawet do 50% kobiet chorych na endometriozę może też cierpieć na niepłodność2.
Fizyczne dolegliwości związane z endometriozą to3:
- długotrwały ból, który przybiera na sile w okolicach miesiączki i w jej trakcie;
- ból podczas współżycia;
- ból przy oddawaniu moczu i podczas defekacji;
- ból kręgosłupa w okolicy krzyżowej;
- dolegliwości bólowe brzucha;
- wzdęcia.
Rodzaj i nasilenie dolegliwości są kwestią indywidualną. U niektórych kobiet endometrioza nie daje żadnych objawów, nawet gdy jest już bardzo zaawansowana. Bywa, że pacjentka zgłasza się do lekarza z problemem niepłodności i dopiero wtedy okazuje się, że choruje na endometriozę. Dlatego tak ważne jest regularne badanie ginekologiczne, podczas którego lekarz może stwierdzić ewentualne nieprawidłowości i zlecić dalszą diagnostykę.
Dowiedz się, czy tabletki antykoncepcyjne mogą pomóc przy bolesnych miesiączkach >>
Podstawowym wyborem w leczeniu endometriozy jest stosowanie tabletek antykoncepcyjnych, które czasem mogą okazać się nawet alternatywą dla operacji3. Odpowiednio dobrana metoda antykoncepcyjna może więc spełniać dwie funkcje: po pierwsze – zabezpieczać przed niepożądaną ciążą, po drugie – łagodzić objawy choroby, stan zapalny i dolegliwości bólowe, a tym samym ułatwiać codzienne życie3.
Biorąc pod uwagę bezpieczeństwo leczenia, w wyborze antykoncepcji dwuskładnikowej preferowane są, w miarę możliwości, preparaty jak najniżej dawkowe. Można też zastosować antykoncepcję jednoskładnikową, niezawierającą estrogenu. Zastosowanie niższej jego dawki, szczególnie z krótką przerwą, zmniejsza też intensywność krwawienia z odstawienia2, co również ma wpływ na łagodzenie objawów choroby. Dodatkowo, stosowanie bardzo niskich dawek estrogenu wiąże się z mniejszą liczbą działań niepożądanych, takich jak zakrzepica naczyń żylnych i tętniczych2.
Wśród metod antykoncepcji hormonalnej, stosowanych w endometriozie, wymienia się: tabletki dwuskładnikowe z niską dawką estrogenu, tabletki jednoskładnikowe, zastrzyki, plaster, krążki dopochwowe, wkładki wewnątrzmaciczne, implanty.
Endometrioza a tabletki antykoncepcyjne i inne metody – nie tylko zapobiegają ciąży
Antykoncepcja hormonalna kojarzona jest przede wszystkim z metodą zabezpieczającą przed ciążą. Jednak pacjentki, u których zdiagnozowano endometriozę, wiedzą, że jest to również jeden z najczęściej stosowanych leków przy tej chorobie. Jego działanie polega na zmianie proporcji stężeń hormonów w cyklu. Obniżanie w organizmie stężenia estrogenu, czyli hormonu naturalnie wydzielanego przez jajniki, jest korzystne w hamowaniu postępu choroby. W ten sposób lek hamuje dalsze rozrastanie się endometrium i powoduje złagodzenie lub nawet ustąpienie dolegliwości. Pacjentki zyskują większy komfort funkcjonowania – między innymi w czasie miesiączki oraz podczas stosunków płciowych.Biorąc pod uwagę bezpieczeństwo leczenia, w wyborze antykoncepcji dwuskładnikowej preferowane są, w miarę możliwości, preparaty jak najniżej dawkowe. Można też zastosować antykoncepcję jednoskładnikową, niezawierającą estrogenu. Zastosowanie niższej jego dawki, szczególnie z krótką przerwą, zmniejsza też intensywność krwawienia z odstawienia2, co również ma wpływ na łagodzenie objawów choroby. Dodatkowo, stosowanie bardzo niskich dawek estrogenu wiąże się z mniejszą liczbą działań niepożądanych, takich jak zakrzepica naczyń żylnych i tętniczych2.
Wśród metod antykoncepcji hormonalnej, stosowanych w endometriozie, wymienia się: tabletki dwuskładnikowe z niską dawką estrogenu, tabletki jednoskładnikowe, zastrzyki, plaster, krążki dopochwowe, wkładki wewnątrzmaciczne, implanty.
Endometrioza a antykoncepcja – różne rodzaje antykoncepcji
-
Tabletki antykoncepcyjne
Jako lek na endometriozę można stosować oba rodzaje tabletek antykoncepcyjnych – dwuskładnikowe i jednoskładnikowe. Różnią się one zawartością hormonów. W przypadku tabletki dwuskładnikowej najlepiej, aby miała ona niską zawartość estrogenu. Drugim wyjściem jest zastosowanie tabletki jednoskładnikowej, która zawiera sam progestagen. W przypadku stosowania doustnych tabletek antykoncepcyjnych w leczeniu endometriozy istotne jest również ustalenie schematu ich podawania. Może się to odbywać w sposób ciągły lub cykliczny. Ze względu na bolesne miesiączki większe korzyści przynosi ciągłe przyjmowanie leków, przykładowo przez 3–6 miesięcy2, gdyż wtedy krwawienie menstruacyjne zostaje czasowo zahamowane. W przypadku tabletek antykoncepcyjnych pacjentka musi pamiętać o ich regularnym przyjmowaniu.
Czy wiesz, jakie badania trzeba wykonać przed zastosowaniem antykoncepcji hormonalnej? >> -
Zastrzyki hormonalne
Są stosowane jako długoterminowa ochrona przed niepożądaną ciążą, ale mogą też pomóc w leczeniu endometriozy. Wykonuje się je raz na 3 miesiące – w ramię, biodro lub pośladek. Zastrzyki zawierają tylko progestagen, ich stosowanie nie wiąże się więc z ryzykiem działań niepożądanych estrogenu. Udowodniono, że stosowanie zastrzyków hormonalnych jako leku na endometriozę po 12 miesiącach może zmniejszyć dolegliwości bólowe, a nawet doprowadzić do czasowej remisji choroby3. Na tę formę terapii niekoniecznie będą chciały zdecydować się pacjentki, które rozważają zajście w ciążę zaraz po zakończeniu leczenia – zastrzyki mogą mieć działanie antykoncepcyjne jeszcze do 10 miesięcy od ostatniej iniekcji. -
Plaster antykoncepcyjny i krążki dopochwowe
Są to rodzaje antykoncepcji dwuskładnikowej – forma przezskórna i przezpochwowa wchłaniania leku pozwala stosować je także jako lek na endometriozę. Plaster wymienia się raz na tydzień, a krążek aplikuje raz na 21 dni. Obie metody pozwalają ograniczyć ból w okresie okołomiesiączkowym3. -
Wkładki wewnątrzmaciczne
Wkładki antykoncepcyjne zawierają tylko progestagen. Różnią się one rozmiarem, zawartością tego hormonu oraz wielkością jego dawki, która jest uwalniana do organizmu w ciągu doby. Wkładki z lewonorgestrelem zmniejszają obfitość i bolesność krwawień, a czasem hamują je niemal całkowicie. W przypadku bólów menstruacyjnych przy endometriozie bardziej wskazany jest wariant wkładki zawierającej większą dawkę lewonorgestrelu3. Progestagen we wkładkach wewnątrzmacicznych prowadzi do zmian zanikowych endometrium, co przekłada się na dużą poprawę stanu klinicznego chorych3. -
Implant podskórny
Implanty antykoncepcyjne mają w składzie jeden hormon – progestagen, który po wszczepieniu jest stopniowo uwalniany do organizmu, a tym samym zmniejsza dolegliwości bólowe związane z endometriozą. Implant to długoterminowa metoda antykoncepcji – zwykle jest wymieniany co 3 lata, ale można go usunąć w każdej chwili, niestety jedynie przez lekarza.
Jakie tabletki antykoncepcyjne przy endometriozie wybrać? może nie tabletki?
Wszystkie z wymienionych metod antykoncepcji mogą być stosowane jako leki na endometriozę. Każdy z nich pomaga w łagodzeniu objawów choroby, ale jednocześnie może mieć swoje ograniczenia i działania niepożądane, a także wymagać regularnych wizyt u lekarza. Przeczytaj, kiedy najlepiej rozpocząć stosowanie antykoncepcji hormonalnej >> To, czy najlepszym lekiem okażą się tabletki antykoncepcyjne, czy inny rodzaj terapii, zależy od czynników indywidualnych i każdorazowo taką decyzję powinien podejmować lekarz specjalizujący się w ginekologii.Lek na endometriozę wybiera lekarz
Zastosowanie antykoncepcji hormonalnej jako terapii w endometriozie jest zależne głównie od objawów, lokalizacji ognisk, zaawansowania choroby, reakcji ze strony organizmu, jego tolerancji na składniki leku, jak również od oczekiwań i osobistych potrzeb kobiety3. Dlatego to lekarz specjalista musi wybrać metodę, która będzie odpowiednia dla pacjentki po uwzględnieniu wszystkich indywidualnych czynników. Tylko wtedy bowiem będzie możliwe skuteczne leczenie i kontrolowanie choroby, jak również zaplanowanie macierzyństwa w przypadku kobiet, które chcą w przyszłości mieć dzieci. Planujesz wizytę u ginekologa po antykoncepcję hormonalną?Przeczytaj, jak się do tego przygotować >> W terapii endometriozy bardzo istotne są regularne wizyty w gabinecie lekarskim, umożliwiające stałe monitorowanie skuteczności leczenia i ewentualnych działań niepożądanych. Dzięki regularnej kontroli, przestrzeganiu wytycznych lekarza oraz wykonywaniu zleconych badań będzie można też szybciej rozpoznać moment, w którym nastąpi konieczność zmiany rodzaju terapii i dostosowania jej do zmieniających się potrzeb zdrowotnych i życiowych.
1 Bacz. A., Endometrioza; https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/choroby/88290,endometrioza (data dostępu: 28 maja 2024).
2 Kamiński P., Zastosowanie ultraniskodawkowej dwuskładnikowej tabletki antykoncepcyjnej u pacjentek z endometriozą; https://www.forumginekologii.pl/artykul/zastosowanie-ultraniskodawkowej-dwuskladnikowej-tabletki-antykoncepcyjnej-u-pacjentek-z-endometrioza (data dostępu: 28 maja 2024).
3 Wójtowicz M.K., Jankowska D., Nowoczesne metody antykoncepcyjne w leczeniu endometriozy; https://www.forumginekologii.pl/artykul/nowoczesne-metody-antykoncepcyjne-w-leczeniu-endometriozy (data dostępu: 28 maja 2024).