Nowoczesna antykoncepcja,
czyli jaka?
Antykoncepcja po 40.

Antykoncepcja po 40.

Skuteczna i bezpieczna antykoncepcja dotyczy nie tylko młodych kobiet, lecz także tych w nieco dojrzalszym wieku. Po czterdziestce płodność się zmniejsza, ale możliwość zajścia w ciążę wciąż pozostaje dość duża. Jest to realne jeszcze nawet przez rok od ostatniej miesiączki. Przekroczenie 40. roku życia wiąże się też z wieloma zmianami w organizmie kobiety. Z wiekiem rośnie ryzyko pojawienia się chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca, nadciśnienie, osteoporoza. Trudniej jest kontrolować stężenie cholesterolu i masę ciała, szczególnie przy niewłaściwej diecie. Skóra staje się mniej elastyczna, mogą nasilać się problemy z włosami, paznokciami, obserwuje się także spadek libido. Wszystko razem może powodować obniżenie nastroju i postrzeganie siebie w gorszym świetle. Jednak wcale nie musi tak być. Nasilenie tych objawów w dużym stopniu zależy od stylu życia kobiety, która po czterdziestce powinna bardziej zatroszczyć się o swoje zdrowie, prawidłowe odżywianie, regularny sen i aktywność fizyczną. W tym wieku można odkryć siebie na nowo i czerpać z życia jeszcze pełniej i bardziej świadomie niż wcześniej. Oznacza to również satysfakcję z seksu, co umożliwi odpowiednia antykoncepcja. Odpowiednia, czyli dobrana z uwzględnieniem wieku, predyspozycji pacjentki i wszelkich okoliczności towarzyszących. Sprawdź, jakie badania wykonać przed rozpoczęciem antykoncepcji hormonalnej >> Jakie są możliwości antykoncepcji po 40. roku życia?

• Tabletki antykoncepcyjne.
• Wkładki (spirale) wewnątrzmaciczne.
• Pierścienie (krążki) dopochwowe.
• Plastry antykoncepcyjne.
• Implanty.
• Zastrzyki hormonalne.

Wybór metody antykoncepcji – i dotyczy to nie tylko kobiet po czterdziestce – zależy od wielu czynników. Jeśli pacjentka nie ma żadnych nałogów, nie jest otyła, nie karmi piersią i nie jest obciążona wywiadem rodzinnym w kierunku chorób zakrzepowych, zawałów, udarów, chorób nowotworowych czy reumatycznych, innymi słowy cieszy się bardzo dobrym zdrowiem, wtedy wybór antykoncepcji lekarz będzie mógł w większym stopniu dopasować do jej osobistych preferencji. Jeśli jednak u kobiety występuje jakakolwiek z wymienionych sytuacji, decyzję o właściwej antykoncepcji podejmuje już sam ginekolog, który – w porozumieniu z pacjentką – musi wziąć dodatkowo pod uwagę wszystkie przeciwwskazania i czynniki ryzyka. Podczas wyboru antykoncepcji po 40. roku życia jest to szczególnie ważne, w tej grupie bowiem częściej pojawiają się nadciśnienie, cukrzyca, dyslipidemia, wiele kobiet ma już za sobą powikłania zakrzepowe, które są ogromnym zagrożeniem podczas ciąży i połogu. Przebyte ciąże mogą też być przyczyną dodatkowych kilogramów. Ponadto u pań, które przekroczyły czterdziestkę, częściej obserwuje się zmiany w gruczołach piersiowych. W przypadku antykoncepcji po 40. roku życia wszystkie te czynniki są albo przeciwwskazaniem bezwzględnym do stosowania jakiejkolwiek metody dwuskładnikowej (zawierającej estrogen), albo stanowią czynnik ryzyka, który w połączeniu z innymi okolicznościami/objawami wyklucza taką metodę antykoncepcji. Dla kobiet z tej grupy bezpieczniejszym wyborem jest więc antykoncepcja jednoskładnikowa – z samym progesteronem. Dowiedz się więcej o estrogenie w antykoncepcji >>

Jakie tabletki antykoncepcyjne wybrać po 40. roku życia?

Tabletki antykoncepcyjne to najpopularniejsza metoda zapobiegania ciąży. Wśród nich wyróżnia się pigułki dwuskładnikowe i jednoskładnikowe. Te drugie, ze względu na brak zawartości estrogenu, są bezpieczniejszym wyborem między innymi dla pacjentek po czterdziestce ze współistniejącymi chorobami.

Tabletki antykoncepcyjne złożone

Złożone tabletki antykoncepcyjne należą do najbardziej skutecznych metod zapobiegania ciąży – skuteczność ta, oceniana wskaźnikiem Pearla, wynosi 0–1,26¹. Tabletki mają w składzie dwa hormony – estrogen i progestagen. Grupa pacjentek, u których nie powinno być przeciwwskazań do stosowania tej metody, to kobiety, które nie chorują i nie mają żadnych nałogów oraz nie karmią piersią. Obecność estrogenu w tabletkach może jednak być niebezpieczna przy obecności któregokolwiek z czynników ryzyka, które opisaliśmy wyżej. Hormon ten może zwiększać między innymi ryzyko wystąpienia groźnej choroby zakrzepowo-zatorowej, udarów, zawałów czy nawet kłopotliwego zatrzymywania wody w organizmie. Dlatego ważne jest, aby każda kobieta, która przekroczyła czterdziestkę, udała się do ginekologa w celu zaktualizowania wywiadu lekarskiego i szczerze poinformowała o zmianach w stanie zdrowia, w nawykach i codziennym stylu życia. To pozwoli lekarzowi dopasować najbezpieczniejszą dla dojrzałej pacjentki metodę antykoncepcji.

Tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe

W przypadku tabletek antykoncepcyjnych z jednym składnikiem – progestagenem – wskaźnik Pearla wynosi 0,14¹. Jest to więc skuteczność porównywalna ze skutecznością antykoncepcji dwuskładnikowej. Dodatkową zaletą tabletki jednoskładnikowej jest jednak to, że można ją stosować przy obecności chorób i czynników, których częstość występowania rośnie z wiekiem. Należą do nich choćby przebyta żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, nadciśnienie, cukrzyca, dyslipidemia, a także nadwaga i otyłość. Co ważne, tabletkę jednoskładnikową można stosować po przebytej zakrzepicy. Jest to również bezpieczniejszy wybór dla kobiet palących papierosy (tradycyjne i elektroniczne). Palisz papierosy? Przeczytaj o bezpiecznej antykoncepcji dla siebie >>

Plastry antykoncepcyjne, zastrzyki,
pierścienie dopochwowe i implanty

Oprócz tabletek antykoncepcyjnych kobiety mają do wyboru również inne metody zabezpieczenia przed niepożądaną ciążą. Wśród nich można wymienić:

• plaster antykoncepcyjny – wygodny w użyciu, wymieniany raz na tydzień. Można go przykleić na ramieniu, brzuchu lub pośladku (na czystą, nieowłosioną skórę). Trzeba pamiętać o tym, aby za każdym razem zmieniać miejsce naklejenia i dobrze go przymocować, bo tylko wtedy będzie skuteczny. Plaster to metoda antykoncepcji dwuskładnikowej, zatem u wielu pacjentek przeciwwskazana ze względu na czynniki ryzyka związane z estrogenem,
• pierścień dopochwowy (krążek) – zakłada się go na 21 dni, a następnie wyjmuje, aby mogło wystąpić krwawienie miesiączkowe. Nowy krążek aplikuje się po 7 dniach. Jest to jednak również antykoncepcja dwuskładnikowa – z estrogenem niewskazanym dla kobiet z grup ryzyka,
• zastrzyk hormonalny – wykonuje się go raz na 3 miesiące w ramię, biodro lub pośladek. Ten rodzaj antykoncepcji zawiera tylko jeden hormon – progestagen, dzięki czemu może być dobrym wyborem dla kobiet po czterdziestce; zdecydowanym minusem jest jednak brak możliwości odwrócenia działania przez 3 miesiące po wykonanym wstrzyknięciu,
• implant – jest wszczepiany pod skórę ramienia od wewnętrznej strony i wymieniany co 3 lata. Może być to bezpieczny wybór antykoncepcji po 40. roku życia, ma bowiem w składzie tylko jeden hormon – progestagen.

Dowiedz się więcej o progestagenie w antykoncepcji >>

Wkładki wewnątrzmaciczne (IUD)
pierścienie dopochwowe i implanty

Kolejnym rodzajem antykoncepcji są IUD (ang. intrauterine device), czyli wkładki wewnątrzmaciczne. Należą one do bardzo wygodnych form antykoncepcji – wkładka jest zakładana raz na mniej więcej 5 lat i pozostaje niewyczuwalna podczas codziennych czynności, jak również w czasie stosunku. Wkładki dzielą się na dwa rodzaje: miedziane (bez hormonów) i hormonalne zawierające jedynie progestagen. Jest to więc bezpieczniejsza antykoncepcja po 40. roku życia ze względu na brak estrogenu.

• Wkładki miedziane – mają w składzie tylko miedź, bez dodatku hormonów. Działanie wkładki polega na uwalnianiu jonów miedzi, które zmieniają śluzówkę macicy w taki sposób, aby zapobiec zagnieżdżeniu się zapłodnionej komórki jajowej. IUD zagęszcza również śluz szyjki macicy, co unieruchamia plemniki, a ponadto miedź wykazuje działanie plemnikobójcze. Trzeba wiedzieć, że wkładki tego typu mogą wydłużać czas krwawienia miesięcznego, nie zaleca się ich więc kobietom, które mają długie i obfite miesiączki. Są również niewskazane przy infekcjach dróg rodnych.
• Wkładki hormonalne – zawierają tylko jeden rodzaj hormonu, więc również dobrze sprawdzają się jako antykoncepcja po 40. roku życia. Progestagen jest stopniowo uwalniany z IUD i trafia bezpośrednio do macicy, skutecznie zapobiegając zapłodnieniu.

Metody antykoncepcji awaryjnej

Oprócz regularnie stosowanych metod antykoncepcji dostępne są również pigułki „dzień po”, zwane antykoncepcją awaryjną, kryzysową lub doraźną. Ich działanie polega na zahamowaniu owulacji, przez co zapobiegają niepożądanej ciąży w sytuacjach, gdy zawiodą inne formy zabezpieczenia lub gdy kobieta zapomni o wzięciu tabletki antykoncepcyjnej. Antykoncepcję doraźną przyjmuje się w ciągu kilkudziesięciu godzin po stosunku bez zabezpieczenia2. Należy jednak pamiętać, że tabletki awaryjne nie należą do metod zapobiegania ciąży, ponieważ zapobieganie oznacza „działanie przed”. Nie jest to również produkt przeznaczony do ciągłego stosowania.

Dlaczego antykoncepcja jest ważna po 40. roku życia?

Właściwie dobrana antykoncepcja po 40. roku życia jest tak samo istotna, jak u pacjentek przed czterdziestką. Mimo że z wiekiem płodność spada, a u kobiety może w każdej chwili rozpocząć się okres okołomenopauzalny, wciąż istnieje możliwość zajścia w ciążę. Podstawą wyboru antykoncepcji po czterdziestce jest bezpieczeństwo pacjentki, które w wielu przypadkach zapewniają tylko metody jednoskładnikowe bez estrogenu. Według Rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego antykoncepcji z tym hormonem w żadnym wypadku nie powinny przyjmować między innymi kobiety¹:

• po przebytym raku piersi,
• z osteosklerozą,
• z czynną lub przebytą zakrzepicą,
• z cukrzycą ze zmianami naczyniowymi,
• z wysokim nadciśnieniem,
• po 35. roku życia, palące powyżej 15 papierosów na dobę,
• z migreną bez aury po 35. roku życia,
• z migreną z aurą w każdym wieku,
• karmiące piersią.

To tylko niektóre przeciwwskazania do stosowania antykoncepcji dwuskładnikowej. Do tej grupy należą też pacjentki po 40. roku życia z przynajmniej jednym czynnikiem ryzyka (np. nadciśnieniem, cukrzycą, powikłaniami zakrzepowymi, nadwagą, otyłością). Dlatego tak ważne jest, aby wybór metody został poprzedzony dokładnym wywiadem lekarskim – jedynie wtedy ginekolog będzie mógł przepisać antykoncepcję nie tylko skuteczną, lecz także bezpieczną.