Progestagen i
antykoncepcja
hormonalna

Antykoncepcja hormonalna – rodzaje

Antykoncepcja hormonalna to metoda zapobiegania ciąży oparta na syntetycznych hormonach, które w naturalnej postaci są również obecne w organizmie kobiety. Hormony te po pierwsze zatrzymują owulację, a po drugie zagęszczają śluz szyjki macicy, tak że zamienia się on w barierę, która zatrzymuje plemniki. Antykoncepcja hormonalna może być jedno- lub dwuskładnikowa, czyli zawierać jeden (progestagen) lub dwa (estrogen i progestagen) hormony. Zapewniają one dużą skuteczność w zapobieganiu ciąży, jednak antykoncepcja dwuskładnikowa może nie być bezpieczna dla wszystkich grup kobiet. Obecność hormonu zwanego estrogenem bywa niewskazana, m.in. u pań po 40. roku życia z chorobami towarzyszącymi, palących papierosy, otyłych czy obciążonych genetycznie schorzeniami układu krążenia. Wszystkie te czynniki zwiększają ryzyko żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (zakrzepicy). Do antykoncepcji dwuskładnikowej należą:

• Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe – do codziennego stosowania.
• Krążek dopochwowy – wkłada się go na 3 tygodnie, a po tygodniu przerwy, w czasie której powinno wystąpić krwawienie miesiączkowe, aplikuje się kolejny krążek.
• Plaster antykoncepcyjny – zmieniany co tydzień. Nakleja się go na górną część ramienia, okolice pośladków lub brzucha (za każdym razem w inne miejsce).

Metody antykoncepcji jednoskładnikowej mają w składzie tylko progestagen. Dla pacjentek z grup ryzyka są bezpieczniejsze, ponieważ brak estrogenu zmniejsza ryzyko wystąpienia zdarzeń niepożądanych, głównie związanych z zakrzepami krwi. Wśród metod antykoncepcji jednoskładnikowej wymienia się:

• Tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe – do codziennego przyjmowania (trzeba dodać, że ich skuteczność jest zbliżona do dwuskładnikowych).
• Wkładka domaciczna (tzw. spirala) – aplikowana na 5 lat. Zakładanie i wyjmowanie wkładki muszą być dokonane przez lekarza.
• Zastrzyk hormonalny – stosowany raz na 3 miesiące w ramię, biodro lub pośladek.
• Implant – może być wszczepiany raz na 3 lata. Po jego usunięciu od razu aplikuje się kolejny.

Sprawdź, kiedy zacząć stosowanie antykoncepcji hormonalnej

Progestagen – najważniejsze informacje

Progestageny to hormony steroidowe. Te wytwarzane syntetycznie są wykorzystywane jako składnik antykoncepcji hormonalnej – tabletek, wkładek domacicznych, zastrzyków, implantów. Natomiast w ciele kobiety w naturalny sposób występuje progestagen zwany progesteronem, wytwarzany głównie przez obecne w jajnikach ciałko żółte (od momentu owulacji do rozpoczęcia miesiączki oraz w pierwszych tygodniach ciąży), a w późniejszym okresie ciąży – przez łożysko.

Funkcje progesteronu w organizmie kobiety

• Wpływa na rozwój gruczołów sutkowych.
• Współdziałając z estrogenem i prolaktyną, pozwala gruczołom piersiowym przygotować się do laktacji.
• Przygotowuje macicę do zagnieżdżenia zarodka – jej błona śluzowa staje się grubsza i bardziej ukrwiona, gromadzą się w niej substancje odżywcze przeznaczone dla zarodka.
• Ułatwia zapłodnienie i pozwala na ulokowanie zarodka w macicy.
• Dba o prawidłowe utrzymanie ciąży.
• Sprawia, że macica może stopniowo się rozrastać i rozciągać, co jest istotne podczas ciąży, gdy dziecko rośnie.
• Wpływa na układ odpornościowy kobiety ciężarnej, tak by jej organizm nie potraktował płodu jako ciało obce i nie zaczął go zwalczać.
• W czasie ciąży stymuluje ośrodek oddechowy, zaspokajając większe zapotrzebowanie organizmu na tlen.
• Może odgrywać rolę neuroprzekaźnika, transportującego sygnały między komórkami układu nerwowego. Ma to znaczenie choćby dla popędu płciowego.

Warto dodać, że podwyższone stężenie progesteronu może też powodować u kobiet w ciąży dolegliwości, takie jak zaparcia, zaburzenia trawienia.

Progestagen w antykoncepcji hormonalnej

Progestagen wytwarzany sztucznie jest stosowany w preparatach antykoncepcyjnych – zarówno jednoskładnikowych, jak i dwuskładnikowych. Różnica między nimi jest taka, że jednoskładnikowe nie zawierają estrogenu, tylko sam progestagen, co sprawia, że są bezpieczniejszym wyborem dla niektórych kobiet. Progestagen bowiem nie powoduje tylu działań niepożądanych, co estrogen. To oznacza, że np. tabletki jednoskładnikowe nie zwiększają ryzyka wystąpienia groźnych chorób, takich jak udary, zakrzepica kończyn, na co w szczególności narażone są pacjentki, które: przekroczyły czterdziestkę, palą papierosy, mają dodatkowe kilogramy, są obciążone genetycznie ryzykiem chorób zakrzepowo-zatorowych. Poznaj więcej szczegółów na temat antykoncepcji jednoskładnikowej

Antykoncepcja jednoskładnikowa – o tym musisz pamiętać

Jeśli kobieta jest młoda i zdrowa, nie ma przeciwwskazań do tego, aby przyjmowała antykoncepcję dwuskładnikową. Jeśli jednak występuje u niej chociaż jeden czynnik, który może zwiększyć ryzyko niebezpiecznych chorób, to lepszym wyborem będzie zastosowanie antykoncepcji jednoskładnikowej. Tym bardziej że skutecznością nie odbiega zbytnio od preparatów dwuskładnikowych (wskaźnik Pearla odpowiednio 0,14 oraz 0-1,26¹). Przypomnijmy, że niektóre grupy kobiet nie powinny przyjmować antykoncepcji zawierającej estrogen. Są to pacjentki:

• palące papierosy – ponieważ występuje u nich większe ryzyko zakrzepicy i udaru,
• karmiące piersią – brak estrogenu sprawia, że antykoncepcja jednoskładnikowa nie wpływa na pokarm, więc jest bezpieczna dla dziecka,
• obciążone genetycznie trombofilią.

Do powyższej listy zaliczają się również kobiety po 40. roku życia, pacjentki z podwyższonym cholesterolem oraz panie z nadprogramowymi kilogramami, jeśli u każdej z tych grup występuje dodatkowy czynnik ryzyka. Kobiety obciążone wywiadem rodzinnym w kierunku zakrzepicy również powinny rozważyć antykoncepcję bez estrogenu.

Antykoncepcja jednoskładnikowa to także bezpieczniejsza opcja dla nastolatek, których organizm wciąż znajduje się w fazie rozwoju i tzw. burzy hormonalnej. Nastolatka i antykoncepcja? Musisz to wiedzieć Trzeba pamiętać, że wybór antykoncepcji hormonalnej powinien być zawsze skonsultowany z ginekologiem, który na podstawie wywiadu rodzinnego będzie mógł przepisać skuteczną i przede wszystkim bezpieczną dla pacjentki metodę zapobiegania ciąży.