Rodzaje
antykoncepcji –
przewodnik
po bezpiecznym
współżyciu
Rodzaje antykoncepcji – jak się zabezpieczać?
Rozpoczęcie życia seksualnego to przełomowy moment, do którego warto jak najlepiej się przygotować. Bardzo ważny jest aspekt emocjonalny – powinnaś czuć się gotowa na taki krok i zdecydować się na niego samodzielnie. Drugą istotną kwestią jest odpowiedzialność związana z wyborem skutecznej metody antykoncepcyjnej.Jeśli nie planujesz teraz zostać mamą, odpowiednie zabezpieczenie to podstawa. Właściwie dobrany rodzaj antykoncepcji umożliwi Ci w sposób świadomy podjąć decyzję o rodzicielstwie i zapobiec niepożądanej ciąży w sposób nie tylko skuteczny, ale również bezpieczny. Jeśli nie masz stałego partnera, zwróć też uwagę na ochronę przed zarażeniem chorobami przenoszonymi drogą płciową.
W dalszej części artykułu poznasz różne rodzaje antykoncepcji i zdobędziesz informacje na temat działania każdej z nich. Warto uzbroić się w taką wiedzę, ponieważ dzięki niej będziesz mogła w pełni świadomie rozpocząć swoje życie seksualne.
Antykoncepcja – dostępne środki i metody zapobiegania ciąży
Dostępnych metod antykoncepcji jest wiele. Ważne, aby ta wybrana była dopasowana do Twoich potrzeb, stanu zdrowia, a także indywidualnych predyspozycji, ponieważ właśnie wtedy będzie skutecznie Cię chronić przed zajściem w ciążę.Podstawowe rodzaje antykoncepcji:
- hormonalne – tabletki jedno- i dwuskładnikowe, plastry, ringi dopochwowe, wkładki wewnątrzmaciczne, zastrzyki;
- mechaniczne – prezerwatywy, kapturki naszyjkowe;
- Ziołowe leki i suplementy diety a antykoncepcja – choć może się to wydawać nieoczywiste, koniecznie powinnaś sprawdzić, czy leki lub suplementy diety na bazie roślin, które będziesz chciała stosować w połączeniu z antykoncepcją hormonalną, nie wpłyną na metabolizm hormonów, a tym samym na osłabienie działania tabletek antykoncepcyjnych. Wśród składników, na które trzeba zwrócić szczególną uwagę, znajdują się: żeń-szeń, soja, zielona herbata czy dziurawiec zwyczajny1. Warto również wiedzieć, że negatywny wpływ na skuteczność tabletek wykazano u kobiet przyjmujących wysokie dawki witaminy C (powyżej 1000 mg/dobę)1.
- naturalne metody planowania rodziny;
- permanentne – wazektomia, sterylizacja.
Rodzaje antykoncepcji – hormonalna
Hormonalne metody antykoncepcji opierają się na działaniu syntetycznych hormonów, które zapobiegają zapłodnieniu. Są nimi progestagen i estrogen (w antykoncepcji dwuskładnikowej) lub sam progestagen (w antykoncepcji jednoskładnikowej).Samodzielnie trudno jest ocenić, czy jednoczesne przyjmowanie różnych leków lub suplementów wywoła działania niepożądane. Dlatego to takie ważne, aby zasięgnąć porady specjalisty. Planujesz rozpocząć życie intymne? Przeczytaj nasz poradnik >> Progestagen i estrogen zawarte w środkach antykoncepcyjnych występują też w kobiecym organizmie w postaci naturalnej. Ich działanie polega na zatrzymaniu owulacji oraz zmianie konsystencji śluzu szyjki macicy, który robi się gęstszy i w ten sposób przeobraża się w barierę nieprzepuszczającą plemników. Tak właśnie działa mechanizm chroniący przed zajściem w ciążę. Sprawdź, jaka metoda antykoncepcyjna jest najlepsza dla kobiet w Twoim wieku >> Wśród rodzajów antykoncepcji hormonalnej wymienia się następujące metody:
- doustne tabletki antykoncepcyjne (jedno- lub dwuskładnikowe);
- plastry antykoncepcyjne;
- dopochwowe pierścienie antykoncepcyjne;
- wstrzyknięcia domięśniowe/podskórne;
- wkładki wewnątrzmaciczne z hormonem.
Tabletki antykoncepcyjne – rodzaje
Tabletki antykoncepcyjne to najpopularniejszy rodzaj antykoncepcji hormonalnej, charakteryzujący się wysoką skutecznością. Jak już wspomnieliśmy, występują w wersji dwuskładnikowej zawierającej estrogen i progestagen, a także w wersji jednoskładnikowej – z samym progestagenem.- Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe – ze względu na obecność estrogenu pewne grupy kobiet nie powinny ich stosować. Hormon ten może bowiem powodować groźną chorobę – zakrzepicę. Chodzi tu szczególnie o kobiety po czterdziestce, palące papierosy, z nadprogramowymi kilogramami, mające w rodzinie osoby, które przeszły udar lub zawał przed 50. rokiem życia. Z kolei dla młodych, zdrowych kobiet obecność estrogenu w tabletkach jest relatywnie bezpieczna.
- Tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe – nie zawierają estrogenu, więc są bezpieczniejsze dla kobiet obarczonych ryzykiem wystąpienia zakrzepicy. Co istotne, są odpowiednim rozwiązaniem również dla mam karmiących piersią.
- 24 tabletki z hormonami + 4 tabletki bez hormonów (placebo);
- 21 tabletek z hormonami + 7 tabletek placebo;
- 21 tabletek z hormonami + 7 dni przerwy bez tabletek.
Plaster antykoncepcyjny
Plaster antykoncepcyjny zawiera dwa hormony – estrogen i progestagen, co oznacza, że ma właściwości oraz przeciwwskazania takie, jak tabletki dwuskładnikowe. Jego działanie polega na stopniowym przenikaniu hormonów przez skórę do organizmu. Plaster wymienia się raz na tydzień, nie trzeba więc o nim codziennie pamiętać. Ważne jest jednak to, aby dobrze go przymocować i kontrolować, czy się nie odkleił, bo wtedy straci właściwości antykoncepcyjne. Nalepia się go na czystą, suchą i nieowłosioną skórę – na brzuchu, ramionach lub pośladkach.Krążek dopochwowy – rodzaje
Krążki dopochwowe nazywa się też ringami lub pierścieniami. Jest to rodzaj antykoncepcji hormonalnej dwuskładnikowej – z estrogenem i progestagenem. Krążek aplikuje się w pochwie na 21 dni, a następnie wyjmuje, aby mogła pojawić się miesiączka. Po upływie tygodnia wkłada się nowy ring i cały schemat zaczyna się od nowa. Działanie tej formy antykoncepcji polega na uwalnianiu hormonów zawartych w krążku do krwiobiegu, co blokuje owulację i uniemożliwia zapłodnienie. Ze względu na obecność estrogenu powinny na nią jednak uważać kobiety znajdujące się w grupie ryzyka zachorowania na zakrzepicę.Wstrzyknięcia domięśniowe/podskórne
Zastrzyki antykoncepcyjne są wykonywane raz na 3 miesiące domięśniowo – w ramię, biodro lub pośladek. Zaletą tej metody jest więc to, że należy pamiętać o jej „odnowieniu” jedynie 4 razy w roku. Zastrzyki zawierają tylko jeden hormon – progestagen, co oznacza, że są lepszym wyborem dla kobiet obciążonych ryzykiem zakrzepicy. Minusem tej metody jest brak możliwości jej odwrócenia przez 3 miesiące od wykonania zastrzyku (powrót do pełnej płodności trwa jeszcze dłużej).Wkładki hormonalne – rodzaje
Wkładki hormonalne domaciczne to dobre rozwiązanie dla zapominalskich, ponieważ aplikuje się je zwykle raz na 5 lat. Wkładkę zakłada się do jamy macicy, do której bezpośrednio zaczynają być uwalniane niewielkie ilości hormonu. Ze względu na brak estrogenu ten rodzaj antykoncepcji jest bezpieczniejszy dla większej grupy kobiet. Warto wiedzieć, że istnieje również wersja wkładki bez hormonów – miedziana. Jej działanie polega na uwalnianiu jonów miedzi, które wpływają na śluzówkę macicy w taki sposób, aby zapobiec zapłodnieniu. Dodatkowo miedź wykazuje działanie plemnikobójcze. Każdorazowo wkładka powinna być zakładana i wyjmowana w gabinecie ginekologicznym.
Rodzaje antykoncepcji dla kobiet i mężczyzn – mechaniczna
Oprócz wielu rodzajów antykoncepcji hormonalnej jest również dostępna antykoncepcja mechaniczna w postaci bardzo popularnych prezerwatyw dla mężczyzn, a także mniej popularnych kapturków naszyjkowych dla kobiet. Nie mają one tak dużej skuteczności, jak np. tabletki antykoncepcyjne, ale przy właściwym stosowaniu dość dobrze zapobiegają niepożądanej ciąży. Dodatkowo mają tę zaletę, że chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.Mechaniczne rodzaje antykoncepcji dla mężczyzn – prezerwatywa
Prezerwatywa to najłatwiej dostępna metoda antykoncepcji (do jej zakupu nie jest potrzebna recepta). Podczas stosunku pełni ona funkcję bariery fizycznej, zapobiegającej połączeniu się plemników z komórką jajową. Aby zapewnić maksymalną skuteczność prezerwatywy, konieczne jest jej prawidłowe dopasowanie, a następnie założenie. Prezerwatywa w dużym stopniu chroni przed wirusem HIV oraz innymi groźnymi chorobami – wirusem zapalenia wątroby, kiłą, rzeżączką itp. Ten rodzaj antykoncepcji zmniejsza również ryzyko zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego.Mechaniczne rodzaje antykoncepcji dla kobiet – kapturki naszyjkowe
Kapturki naszyjkowe, czyli diafragmy, to rodzaj antykoncepcji niehormonalnej, który nie cieszy się tak dużą popularnością, jak prezerwatywa. Diafragmy są wykonane z gumy lub silikonu i mogą być używane wielokrotnie. Kapturek zakłada się na szyjkę macicy – prawidłowo dopasowany tworzy barierę zapobiegającą przenikaniu plemników. Najważniejszy w przypadku diafragmy jest wybór odpowiedniego rozmiaru, dlatego w tej kwestii najlepiej poradzić się lekarza ginekologa.Rodzaje antykoncepcji – naturalne metody planowania rodziny
Jeśli ze względów zdrowotnych lub światopoglądowych nie możesz lub nie chcesz korzystać z antykoncepcji hormonalnej lub mechanicznej, istnieją naturalne metody planowania rodziny (NPR). Opierają się one na obserwacji własnego ciała i analizie zmian zachodzących w trakcie cyklu.Wśród naturalnych metod planowania rodziny wymienia się następujące:
- metoda kalendarzykowa – polega ona na wyliczeniu dni płodnych na podstawie obserwacji cykli miesiączkowych i zapisywania czasu ich trwania w kalendarzu. Taka obserwacja powinna trwać co najmniej pół roku. Następnie należy od najkrótszego cyklu odjąć 18 dni, a od najdłuższego – 11 dni. Wynik pokazuje czas, kiedy istnieje największa możliwość zajścia w ciążę (pamiętaj, że pierwszy dzień cyklu to dzień miesiączki, a ostatni – dzień przed kolejną miesiączką);
- metoda termiczna – opiera się ona na regularnym i dokładnym mierzeniu temperatury ciała każdego ranka oraz zapisywaniu wyniku w kalendarzu dni płodnych. Regularne pomiary pozwolą Ci stworzyć wykres, dzięki któremu będziesz wiedziała, w którym momencie cyklu jesteś (przed samą owulacją temperatura ciała spada, natomiast po niej – szybko wzrasta, w inne dni natomiast temperatura utrzymuje się mniej więcej na tym samym poziomie). Niestety tę metodę może zaburzyć wiele czynników (np. choroba, zmęczenie, zmiana klimatu);
- obserwacja śluzu – ta metoda polega na śledzeniu zmian w wydzielinie z pochwy, czyli w śluzie szyjki macicy. W trakcie cyklu zmienia się jego ilość, kolor i konsystencja – te jego cechy powinnaś obserwować każdego dnia i zapisywać wyniki. Po kilku miesiącach zobaczysz prawidłowość, z jaką śluz ulega zmianom. Przykładowo – po zakończeniu miesiączki wydzielina jest skąpa lub nie występuje w ogóle, co zwiastuje dni niepłodne. Z kolei owulacja, czyli czas największej płodności, pojawia się wtedy, gdy śluz jest lepki i ciągnący się;
- metoda objawowo-termiczna – jest to połączenie metody obserwacji śluzu oraz metody termicznej;
- komputer cyklu owulacyjnego – jest to metoda termiczna, ale bardziej zaawansowana. Temperaturę mierzy się codziennie rano, a następnie jej wartość zostaje zapisana na urządzeniu, które samo analizuje dane. Gotowy wynik ukazuje się na monitorze;
- stosunek przerywany – zamieszczamy go na liście, choć trudno zaliczać go do metod antykoncepcyjnych ze względu na wysoki stopień zawodności. Polega na wyjęciu członka z pochwy przed ejakulacją (wytryskiem). Nawet najbardziej doświadczony mężczyzna może mieć jednak trudność z wyczuciem właściwego momentu, a skuteczność stosunku przerywanego dodatkowo obniża fakt, że plemniki są obecne w preejakulacie – śluzowej substancji, która wydziela się z penisa jeszcze przed wytryskiem.
Warto wiedzieć, że NPR może być dużym wsparciem dla osób, które planują powiększenie rodziny – oprócz dni niepłodnych pozwalają również wyliczyć dni płodne.
Antykoncepcja permanentna – wazektomia
Wazektomia to metoda permanentna, która dotyczy mężczyzn. Najczęściej decydują się na nią panowie po 40. roku życia, którzy nie planują mieć już dzieci.Jest to zabieg polegający na zablokowaniu nasieniowodu w celu uniemożliwienia plemnikom przedostawania się do ejakulatu. Zabieg jest wykonywany w znieczuleniu miejscowym. Wazektomia nie zaburza jednak wydzielania hormonów ani produkcji spermy.
Najczęstsze działania niepożądane po wykonaniu wazektomii to tkliwość moszny oraz pojawienie się krwiaków w miejscu cięcia. Objawy te obserwowane są w ciągu kilku dni od zabiegu. Dużo rzadziej mogą pojawić się dolegliwości bólowe, obrzęki czy zakażenia, choć one też są możliwe.
Mężczyźni po zabiegu powinni pamiętać, że jeszcze przez około 3 miesiące w preejakulacie mogą znajdować się plemniki, dlatego przez ten czas jest zalecana dodatkowa forma antykoncepcji, a następnie badanie nasienia sprawdzające skuteczność wazektomii.
W przypadku tego zabiegu możliwe jest przywrócenie płodności (rewazektomia), choć im więcej czasu minie od jego wykonania, tym mniejsze są szanse na odwrót. Dlatego decyzja o antykoncepcji permanentnej powinna być przemyślana i podjęta z pełną świadomością i odpowiedzialnością.