Bezpieczne odstawianie
antykoncepcji –
najważniejsze zasady

Dlaczego właściwe odstawienie antykoncepcji jest ważne

Odstawienie tabletek antykoncepcyjnych oraz innych form antykoncepcji nie pozostaje obojętne dla funkcjonowania organizmu. Nagłe przerwanie dostarczania hormonów może bowiem prowadzić do zaburzeń układu hormonalnego, a także do pojawienia się innych działań niepożądanych, takich jak pogorszenie kondycji skóry czy obniżenie nastroju. I chociaż skutki odstawienia antykoncepcji są kwestią indywidualną, każda kobieta powinna się do tego odpowiednio przygotować. Po pierwsze należy skonsultować się z lekarzem ginekologiem, który podpowie, w jaki sposób można zminimalizować negatywne objawy, po drugie – warto wdrożyć codzienne zdrowe nawyki.

Wpływ na zdrowie i płodność

Temat powrotu płodności po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych lub innych sposobów zapobiegania ciąży warto podjąć już na etapie wyboru konkretnej metody, szczególnie jeśli w przyszłości planujesz mieć dzieci.

W przypadku większości odwracalnych metod antykoncepcyjnych płodność wraca dość szybko, choć czas ten może u każdej kobiety być inny. Może też zależeć od długości stosowania antykoncepcji, wieku pacjentki czy zaburzeń miesiączkowania, które miały miejsce w przeszłości¹. Jeśli mówimy o wieku, należy zaznaczyć, że płodność zmniejsza się wraz z upływem czasu, warto więc o tym pamiętać zwłaszcza przy długotrwałym stosowaniu antykoncepcji.

Antykoncepcja odwracalna, czyli np. tabletka antykoncepcyjna, nie szkodzi płodności, co oznacza, że po zaprzestaniu stosowania metody zdrowa kobieta powinna bez problemu zajść w ciążę. Przyczyn ewentualnego upośledzenia płodności lub całkowitej bezpłodności należy więc upatrywać w innych czynnikach i w tym celu przeprowadzić badania zlecone przez ginekologa.

Czas powrotu płodności po zaprzestaniu stosowania antykoncepcji zależy od czynników indywidualnych, jak również od rodzaju metody. W przypadku tabletek lub plastrów antykoncepcyjnych zajście w ciążę jest możliwe nawet w pierwszym cyklu po rezygnacji z ich stosowania. Jednak jako średni czas od odstawienia do zapłodnienia podaje się przykładowo:

• długotrwały ból, który przybiera na sile w okolicach miesiączki i w jej trakcie;
• ból podczas współżycia;
• ból przy oddawaniu moczu i podczas defekacji;

Pamiętaj, że powyższe dane są uśrednione i być może Twój organizm będzie potrzebował więcej czasu na to, aby się wyregulować. Nie każdy cykl jest też owulacyjny, co oznacza, że zdarzają się takie cykle, podczas których mimo starań nie można zajść w ciążę.

Jeśli stosujesz antykoncepcję mechaniczną (np. prezerwatywy, diafragmy, środki plemnikobójcze) wystarczy, że po prostu z niej zrezygnujesz. Taka antykoncepcja nie wpływa bezpośrednio na Twoją gospodarkę hormonalną, więc organizm nie wymaga czasu, aby „dojść do siebie”.

Potencjalne działania niepożądane po nagłym przerwaniu antykoncepcji hormonalnej

Po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych lub innych metod antykoncepcji hormonalnej mogą pojawić się objawy, mające wpływ na Twoje samopoczucie i ogólną kondycję organizmu. Wśród nich wymienia się między innymi:

• bolesne i/lub obfite miesiączkowanie;
• zaburzenia cyklu;
• brak miesiączkowania;
• problemy z włosami (przetłuszczanie, wypadanie);
• problemy ze skórą (trądzik);
• wzrost masy ciała (choć najczęściej jest to skutek gromadzenia się wody w organizmie);
• silne objawy napięcia przedmiesiączkowego (PMS);
• pogorszenie nastroju.

Nie wszystkie objawy muszą wystąpić u Ciebie, ale warto być przygotowaną, że nagłe odstawienie antykoncepcji hormonalnej będzie się wiązało z działaniami niepożądanymi na poziomie zarówno fizjologicznym, jak i psychicznym. Szczególnie duży dyskomfort może powodować nasilony PMS, postaraj się więc zagospodarować więcej czasu na wypoczynek i zadbanie o swój komfort. Problemy ze skórą i z włosami również mogą wprowadzić Cię w gorszy nastrój, warto więc skonsultować się z kosmetologiem i trychologiem oraz zatroszczyć o prawidłową dietę, która będzie wspierać Cię też w utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Być może konieczne okaże się uzupełnienie ważnych składników (szczególnie jeśli wkrótce planujesz zostać mamą) – witamin z grupy B, kwasu foliowego, cynku czy choliny². Lekarz, który zleci wykonanie badań, będzie najlepiej wiedział, co i w jakiej ilości powinnaś suplementować.

Pamiętaj, że ta sytuacja jest przejściowa i z reguły nieprzyjemne dolegliwości mijają po upływie od kilku tygodni do kilku miesięcy. Miej jednak na uwadze, że wszystko, co wzbudza Twój niepokój (zwłaszcza brak miesiączki), a także objawy, które utrzymują się mimo upływu czasu, stanowią wskazanie do wizyty u ginekologa i wykonania odpowiednich badań.

Rodzaje antykoncepcji i metody ich odstawiania

Metody zapobiegania ciąży dzielą się na hormonalne i niehormonalne. Sposoby ich odstawiania różnią się od siebie, warto więc dowiedzieć się o tym więcej jeszcze przed rozpoczęciem ich stosowania. Zarówno wybór, jak i odstawienie antykoncepcji powinny być dokonywane wspólnie z lekarzem ginekologiem. Poznaj skuteczne metody antykoncepcji i zadbaj o swoje bezpieczeństwo >>

Metody hormonalne

• Tabletki antykoncepcyjne
  O odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych możesz zdecydować w każdym momencie. Możesz z nich zrezygnować nawet w trakcie opakowania. Zaleca się jednak, aby odstawienie nastąpiło po zakończeniu bieżącego blistra. Jest to bardziej komfortowe dla kobiety i pozwala na lepszą kontrolę zachowania się organizmu od momentu krwawienia z odstawienia. Kolejne krwawienie będzie już prawdziwą miesiączką, ale to, kiedy ona wystąpi, jest sprawą indywidualną. Regularna menstruacja wraca średnio po upływie 3–6 miesięcy, ale nie stanowi to reguły. Możliwość zajścia w ciążę istnieje już w pierwszym cyklu po zaprzestaniu stosowania tabletek, choć to również u każdej kobiety może wyglądać inaczej. Wśród skutków odstawienia tabletek antykoncepcyjnych niektóre pacjentki wskazują wzrost masy ciała. Nierzadko jest to jednak spowodowane zatrzymaniem wody w organizmie, co po jakimś czasie powinno się wyregulować. Warto jednak zwrócić większą uwagę na dietę.
• Plastry antykoncepcyjne
  Podczas stosowania plaster wymienia się co siedem dni, a po odklejeniu trzeciego następuje tydzień przerwy (w jej trakcie pojawia się krwawienie z odstawienia), po której nakleja się kolejny plaster. Jeśli chcesz zrezygnować z tej formy antykoncepcji, najlepiej zaczekaj do końca tygodnia, w którym ważność straci trzeci plaster.
• Krążki (pierścienie) dopochwowe
  Podczas stosowania krążek standardowo wyjmuje się po trzech tygodniach, a po tygodniu przerwy wkłada kolejny. Tę antykoncepcję można przerwać w każdej chwili, warto jednak poczekać do końca trzeciego tygodnia i już nie zakładać nowego krążka.
• Implanty podskórne oraz hormonalne wkładki wewnątrzmaciczne
  Moment rezygnacji z tych metod antykoncepcji należy ustalić wspólnie z lekarzem i umówić się na wizytę. Implanty i wkładki może bowiem wyjąć tylko specjalista.

Sprawdź, jakie mity krążą na temat antykoncepcji >> Przeczytaj więcej o nowoczesnej antykoncepcji >>

Metody niehormonalne

• Niehormonalne wkładki wewnątrzmaciczne
  Podobnie jak w przypadku wkładek hormonalnych, moment rezygnacji jest kwestią indywidualną. Wkładkę musi wyjąć lekarz.
• Antykoncepcja mechaniczna, czyli prezerwatywy, diafragmy, gąbki dopochwowe, środki plemnikobójcze
  Z tych metod możesz zrezygnować w każdej chwili. Przestają one działać od razu, w momencie ich odstawienia.
• Antykoncepcja naturalna (kalendarzyk małżeński)
  Ta metoda polega na wyliczaniu dni płodnych, podczas których para powstrzymuje się od seksu. Jeśli planujesz zajść w ciążę, dzięki tej metodzie możesz również ustalić dni płodne.

Sprawdź, jaka antykoncepcja jest odpowiednia dla nastolatek >>

Krok po kroku: jak bezpiecznie odstawić antykoncepcję

Skutki odstawienia tabletek antykoncepcyjnych mogą być różne u każdej kobiety. Aby zapewnić sobie bezpieczeństwo i zminimalizować nasilenie działań niepożądanych, warto się do tego procesu dobrze przygotować. Zobacz, co powinnaś zrobić krok po kroku:

• skonsultuj się z ginekologiem i wykonaj zlecone przez niego badania. Na podstawie wywiadu lekarskiego i wyników badań lekarz będzie mógł określić, który moment na odstawienie antykoncepcji jest dla Ciebie najlepszy, oraz zasugerować, jakie zmiany w trybie życia powinnaś wprowadzić. Doradzi też ewentualną suplementację;
• w szczególny sposób zadbaj o swoje zdrowie, wylecz infekcje;
• ureguluj styl życia, zatroszcz się o zdrową dietę, prawidłowy sen i wypoczynek;
• odstaw antykoncepcję i uważnie obserwuj swoje ciało i objawy – możesz je zapisywać, tak aby podczas kolejnej wizyty u ginekologa o niczym nie zapomnieć;
• zrób badania po odstawieniu antykoncepcji;
• w przypadku niepokojących bądź przedłużających się objawów nie zwlekaj z wizytą u lekarza.

Co robić po odstawieniu antykoncepcji

W procesie odstawiania antykoncepcji bardzo ważnym punktem jest obserwacja, w jaki sposób Twoje ciało i psychika reagują na tę nową sytuację. Dokładnie monitoruj swój cykl menstruacyjny i wszelkie zaburzenia z nim związane. Dobrym pomysłem jest prowadzenie dzienniczka objawów, w którym będziesz zapisywać, co dzieje się z Twoim organizmem, jak przebiegają miesiączki, jakie zmiany i dolegliwości się pojawiają oraz jakie jest Twoje samopoczucie po odstawieniu antykoncepcji. Dzięki temu na kolejnej wizycie u ginekologa będzie Ci łatwiej opowiedzieć o swoich objawach, a lekarz będzie miał lepszy wgląd w Twój stan zdrowia.

Jeśli celem odstawienia antykoncepcji nie jest chęć zostania mamą i chcesz w dalszym ciągu chronić się przed ciążą, możesz zastosować alternatywne sposoby, zwane naturalnymi metodami planowania rodziny (NPR):

• metoda kalendarzykowa – zgodnie z tą metodą możesz wyliczyć dni płodne dzięki obserwacji cykli miesiączkowych, a następnie notowaniu w kalendarzu czasu trwania tych cykli (pierwszy dzień cyklu to pierwszy dzień miesiączki, ostatni – dzień przed kolejną miesiączką). Po półrocznej obserwacji sprawdź, ile trwał najkrótszy cykl i odejmij od niego 18 dni – wynik oznacza Twój pierwszy dzień płodny. Z kolei od najdłuższego cyklu odejmij 11 dni – ten wynik oznacza ostatni dzień płodny;
• metoda termiczna – jeśli zdecydujesz się na tę metodę, będziesz codziennie rano mierzyć temperaturę ciała i zapisywać wyniki w kalendarzu dni płodnych. Bezpośrednio przed owulacją temperatura spada, zaraz po niej – szybko wzrasta, a w pozostałe dni, jeśli nie wystąpią dodatkowe okoliczności (np. infekcja, zmiana klimatu, zmęczenie), jest w miarę stała. Dzięki dokładnym pomiarom możesz stworzyć wykres informujący, w którym momencie cyklu właśnie się znajdujesz;
• obserwacja śluzu – przy tej metodzie będziesz obserwowała zmiany w śluzie szyjki macicy (czyli w wydzielinie z pochwy). Śluz zmienia kolor i konsystencję w trakcie cyklu, różna jest też jego ilość. Te trzy czynniki powinnaś codziennie badać i zapisywać wyniki obserwacji. Po upływie np. kilku miesięcy zauważysz, z jaką prawidłowością zmienia się śluz. Kiedy jest go mało lub w ogóle się nie pojawia oznacza to czas dni niepłodnych, natomiast gdy śluz jest lepki, ciągnący się – to czas największej płodności;
• metoda objawowo-termiczna – możesz połączyć dwie opisane wyżej metody, aby zyskać więcej pewności;
• komputer cyklu owulacyjnego – do prowadzenia tej metody wykorzystuje się urządzenie, na którym są zapisywane codzienne pomiary temperatury. Urządzenie analizuje dane i wyświetla gotowe wyniki.

Najczęstsze pytania i wątpliwości

Jak szybko powraca płodność po odstawieniu antykoncepcji?

Czas powrotu do płodności po odstawieniu antykoncepcji u każdej kobiety może być inny. Zależy on nie tylko od czynników indywidualnych, ale również od rodzaju antykoncepcji, czasu jej stosowania czy zaburzeń miesiączkowania, które występowały w przeszłości1. Z reguły płodność wraca dość szybko. Może się zdarzyć, że kobieta zajdzie w ciążę już w pierwszym cyklu po odstawieniu. Najdłuższy czas powrotu do płodności występuje przy zastrzykach hormonalnych (ok. 10 miesięcy).

Czy odstawienie antykoncepcji powoduje działania niepożądane?

Skutki odstawienia tabletek antykoncepcyjnych i innych metod antykoncepcji mogą być niestety odczuwalne. Działania niepożądane, które mogą się pojawić, to między innymi: bolesne miesiączkowanie, zaburzenia cyklu, a nawet brak miesiączki, problemy ze skórą i z włosami, nasilone objawy PMS. Każda kobieta może mieć inne objawy, gdyż zależy to od indywidualnych uwarunkowań.

Jakie objawy powinny skłonić do wizyty u ginekologa?

Jeśli po odstawieniu antykoncepcji nie pojawia się u Ciebie miesiączka, jest to powód, aby udać się do ginekologa. Na wizytę umów się również wtedy, gdy jakieś objawy Cię niepokoją albo gdy dolegliwości utrzymują się mimo upływu czasu.

Kiedy należy skonsultować się z lekarzem?

Z lekarzem skonsultuj się, zanim odstawisz antykoncepcję. Razem podejmijcie decyzję, kiedy będzie na to najlepszy moment. Wykonaj badania zlecone przez specjalistę, zapytaj o ewentualną suplementację. Z lekarzem należy również skonsultować się w przypadku niepokojących bądź trwających zbyt długo objawów po odstawieniu antykoncepcji. Przeczytaj, jaka antykoncepcja jest wskazana na pierwszy raz >>

Podsumowanie i kluczowe zalecenia

Odstawienie antykoncepcji to decyzja, do której warto się odpowiednio przygotować. Ważne, aby skonsultować się z ginekologiem, który podpowie, kiedy najlepiej podjąć taki krok, i na podstawie rozmowy oraz wyników badań doradzi, na co powinnaś zwrócić uwagę. Zdrowa dieta, regularny sen, aktywność i ewentualna suplementacja powinny pomóc przejść ten trudny moment łagodniej. Jest prawdopodobne, że po odstawieniu antykoncepcji pojawią się działania niepożądane, takie jak zaburzenia cyklu, brak miesiączki, trądzik, wypadanie włosów czy nasilony PMS. Pamiętaj, żeby obserwować wszystkie reakcje organizmu i w każdym przypadku, gdy coś Cię zaniepokoi, szczególnie gdy jest to brak miesiączki lub zbyt długo utrzymujące się objawy, koniecznie udać się na wizytę u ginekologa. Sprawdź, jak się przygotować do wizyty u ginekologa po antykoncepcję hormonalną >> Czytaj także: Rodzaje antykoncepcji, przewodnik po bezpiecznym współżyciu Objawy źle dobranej antykoncepcji hormonalnej Kiedy wrócić do antykoncepcji po urodzeniu dziecka? Kiedy odstawić antykoncepcję, gdy chcesz starać się o dziecko? Menopauza a ciąża: do jakiego wieku można zajść w ciążę?