Infekcje intymne a
antykoncepcja – jak się
chronić i zabezpieczać?

Wpływ antykoncepcji na florę bakteryjną pochwy

Antykoncepcja hormonalna a równowaga pH

Antykoncepcja hormonalna ma dużą skuteczność – wskaźnik Pearla¹ (przy idealnym stosowaniu) wynosi przykładowo:

• dla tabletek dwuskładnikowych: 0–1,26;
• dla tabletek jednoskładnikowych: 0,14;
• dla plastrów: 0,59–0,99.

W przypadku hormonalnych metod antykoncepcji trzeba jednak pamiętać, że wysoka ochrona przed niepożądaną ciążą nie idzie w parze z ochroną przed chorobami, którymi można się zarazić poprzez kontakty seksualne.

Bardzo ważnym czynnikiem, o który powinnaś zadbać, jeśli chcesz zmniejszyć ryzyko infekcji przenoszonych drogą płciową jest prawidłowe, czyli lekko kwaśne, pH pochwy. Zadanie utrzymania takiego pH należy do pałeczek kwasu mlekowego, które dodatkowo zapobiegają osiedlaniu się w pochwie szkodliwych mikroorganizmów. Regularne stosowanie metod hormonalnych może jednak podwyższać pH i zmniejszać liczbę pałeczek. W ten sposób zwiększa się ryzyko przeniknięcia patogenów i pojawienia się infekcji intymnych. Przeczytaj, jak zminimalizować działania niepożądane antykoncepcji >>

Metody barierowe i ich ochronne działanie

Antykoncepcja barierowa (mechaniczna) ma niższą skuteczność niż metody hormonalne. Przykładowo wskaźnik Pearla dla prezerwatywy męskiej wynosi 8–11². Niektóre z metod barierowych mają jednak dużą zaletę – w znacznym stopniu chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Prezerwatywa męska to najpopularniejsza i najłatwiej dostępna mechaniczna forma antykoncepcji. W jej stosowaniu ważne jest to, żeby prawidłowo ją dopasować pod względem rozmiaru. Nie powinna być też uszkodzona ani przeterminowana. Podczas współżycia prezerwatywa pełni funkcję blokady, która zapobiega połączeniu się plemników z komórką jajową.

Prezerwatywa damska (femidom) ma podobne działanie jak męska, jednak jest dużo rzadziej stosowana. Przyczyną może być wyższa cena, trudniejsza dostępność oraz bardziej skomplikowane zakładanie. Jej skuteczność okazuje się też niższa niż prezerwatywy męskiej, co może być między innymi spowodowane większym ryzykiem nieprawidłowej aplikacji. Zaletą prawidłowo założonego femidomu jest jednak ochrona przed infekcjami, które mogą być przenoszone podczas współżycia.

Diafragma (błona dopochwowa) ma kształt miseczki i jest wykonana z silikonu. Jest to barierowa metoda antykoncepcji wielokrotnego użytku. Mimo, że blokuje plemnikom dostęp do komórki jajowej, nie chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Sytuacja wygląda podobnie w przypadku wielorazowych kapturków naszyjkowych, a także jednorazowych gąbek antykoncepcyjnych (dopochwowych). One również nie stanowią ochrony przed chorobami wenerycznymi.

Wśród wszystkich metod antykoncepcji tylko prezerwatywy zapobiegają chorobom przenoszonym drogą płciową. A palma pierwszeństwa należy się prezerwatywom męskim. Zanim trafią na rynek, przechodzą odpowiednie testy, a przypadki zachorowań są zwykle spowodowane niewłaściwym stosowaniem, a nie wadami produkcyjnymi³. Dlatego tak ważne jest, aby nauczyć się prawidłowo korzystać z tej ochrony.

Najczęstsze infekcje przenoszone drogą płciową

Objawy i metody leczenia

Najczęściej występujące choroby przenoszone drogą płciową to: kiła, rzeżączka, rzęsistkowica, zakażenia bakteriami Chlamydia trachomatis, Mycoplasma genitalum, Ureoplasma ureoliticum. Poważnym zagrożeniem są również wirus zapalenia wątroby typu C oraz ludzki wirus niedoboru odporności (HIV)⁴. Kiła (syfilis) jest wywoływana przez bakterię o nazwie krętek blady.

• Objawy. W pierwszej fazie, zazwyczaj 2–3 tygodnie od zakażenia, w zainfekowanym miejscu pojawia się czerwony, twardy guzek niewielkich wymiarów. Guzek zmienia się w owrzodzenie, a następnie znika. Najczęstszą lokalizacją są narządy płciowe, choć może to być też np. tylna część gardła. Druga faza kiły rozpoczyna się po kilku tygodniach lub nawet miesiącach. Objawy są widoczne u jednej czwartej osób nieleczonych w pierwszej fazie. Mogą to być: gorączka, bóle głowy, gardła i mięśni, brak apetytu, powiększenie węzłów chłonnych, osutka (wysypka w postaci grudek, krostek, plam), bielactwo kiłowe (białe plamy w okolicy szyi i karku), łysienie, zmiany obejmujące błony śluzowe (czasem wrzodziejące). Kolejny etap to kiła utajona, w której nie występują żadne objawy. Jest to niebezpieczne, ponieważ nieleczona choroba może powodować poważne powikłania: uszkodzenie układu krążenia, pojawienie się kilaków (guzów zapalnych), kiłę ośrodkowego układu nerwowego⁵.
• Leczenie. Terapia kiły jest uzależniona od stadium choroby. Zwykle stosuje się antybiotyk w zastrzyku, a w przypadku uczulenia na penicylinę – inny antybiotyk doustny. W kile ośrodkowego układu nerwowego lek podaje się najczęściej dożylnie⁵.

Rzeżączka – jest wywoływana przez Gram-ujemną bakterię, dwoinkę rzeżączki.

• Objawy. U kobiet rzeżączka narządów płciowych ma znikome objawy, może mieć nawet charakter bezobjawowy. Najczęstsza postać choroby to zapalenie kanału szyjki macicy, czasem zakażenie cewki moczowej lub odbytu. Jeśli objawy się pojawią, są to: nasilone upławy (lub zmiana ich charakteru), ból w podbrzuszu, a przy zapaleniu cewki moczowej – ból, pieczenie podczas oddawania moczu, bolesne parcie na mocz, ewentualnie ropna lub śluzowo-ropna wydzielina. U mężczyzn najczęstszą postacią rzeżączki jest ostre zapalenie przedniego odcinka cewki moczowej, którego objawy to wydzielina z cewki, a także ból i pieczenie podczas oddawania moczu, bolesne parcie na mocz, bolesne wzwody. Brak leczenia może prowadzić do infekcji tylnego odcinka cewki moczowej, co objawia się między innymi domieszką krwi przy oddawaniu moczu⁶.
• Leczenie. Polega na podawaniu antybiotyku.

Rzęsistkowica– jest to choroba wywoływana przez pasożyta dróg moczowo-płciowych, rzęsistka pochwowego.

• Objawy. Choroba może mieć charakter bezobjawowy, zwłaszcza u mężczyzn. U kobiet przejawia się głównie żółtozielonymi, nieprzyjemnie pachnącymi upławami oraz podrażnieniami w okolicy narządów płciowych. Może też występować ból i pieczenie cewki moczowej oraz częste i bolesne oddawanie moczu. U mężczyzn czasem obserwuje się ból i pieczenie podczas oddawania moczu czy jasno zabarwiony wyciek z cewki moczowej⁷.
• Leczenie. Rzęsistkowica wymaga podawania odpowiednich leków przeciwpierwotniakowych.

Chlamydioza dróg moczowo-płciowych – jest wywoływana przez bakterię Chlamydia trachomatis.

• Objawy. U kobiet chlamydioza objawia się najczęściej jako zapalenie szyjki macicy (upławy, plamienia bądź krwawienia między miesiączkami). U części pacjentek dochodzi również do zapalenia cewki moczowej. U mężczyzn zakażenie chlamydiowe manifestuje się zapaleniem cewki moczowej – w przypadkach objawowych występuje wyciek z cewki, bolesne oddawanie moczu, pieczenie w cewce, świąd, zaczerwienienie jej okolic⁸.
• Leczenie. W chlamydiozie dróg moczowo-płciowych stosuje się antybiotyki.

Zakażenie dróg moczowych bakterią Ureoplasma ureoliticum.

• Objawy. Ureoplasma ureoliticum prowadzi do nierzeżączkowego zapalenia cewki moczowej, manifestującego się jej bólem i pieczeniem podczas oddawania moczu, parciem na mocz, częstomoczem. Czasem pojawia się wyciek z cewki. Często jednak zakażenie przebiega bez objawów⁹.
• Leczenie. Antybiotykoterapia.

Zakażenie dróg moczowo-płciowych wywołanych przez Mycoplasma genitalium.

• Objawy. U kobiet mykoplazma genitalna powoduje najczęściej zapalenie szyjki macicy. Często też przebiega bezobjawowo. Jeśli objawy wystąpią, są to zwykle: wydzielina z pochwy, świąd, dyskomfort podczas oddawania moczu (ból, pieczenie), dyskomfort obejmujący miednicę.
  Mycoplasma genitalium może również prowadzić do zapalenia narządów miednicy mniejszej.
  MU mężczyzn z kolei bakteria powoduje nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej¹⁰.
• Leczenie. Antybiotykoterapia.

Wirus zapalenia wątroby typu C (HCV).Jeszcze jakiś czas temu uważano, że HCV rzadko przenosi się podczas współżycia seksualnego⁴. Dziś jednak zakażenie wymienia się wśród chorób przenoszonych drogą płciową.

• Objawy. Wirus HCV często nie wywołuje żadnych objawów. U zakażonych osób mogą pojawić się jednak: ból brzucha, nudności, wymioty, szybkie męczenie się, niekiedy świąd skóry. U niektórych chorych HCV prowadzi do żółtaczki. W pierwszej fazie choroby u części pacjentów następuje eliminacja wirusa, w pozostałej grupie zapalenie przechodzi w formę przewlekłą, co – nieleczone – prowadzi do poważnych powikłań (np. marskości wątroby)¹¹.
• Leczenie. W pierwszej (ostrej) fazie zapalenia zaleca się odpoczynek, odpowiednią dietę i ewentualnie leki przeciwświądowe. W fazie przewlekłej stosuje się farmakologię (między innymi leki o bezpośrednim działaniu przeciwwirusowym). Konieczne jest również prowadzenie odpowiedniego trybu życia, rezygnacja z alkoholu i papierosów¹¹.

Ludzki wirus niedoboru odporności(HIV).

• Objawy. Pierwsze objawy zakażenia HIV pojawiają się zwykle kilka tygodni po zakażeniu i mogą przypominać grypę: gorączka, bóle mięśni, stawów i gardła, zmęczenie, powiększenie węzłów chłonnych, pocenie się w nocy. Dodatkowe objawy to bóle brzucha, wymioty, biegunka. W początkowej fazie trudno więc rozpoznać zakażenie HIV, tym bardziej że we krwi nie ma wtedy przeciwciał anty-HIV. Kiedy wymienione objawy ustaną, rozpoczyna się okres bezobjawowy, który może trwać nawet kilkanaście lat. W tym czasie pojawiają się już przeciwciała, więc zdiagnozowanie choroby jest możliwe. Ostatni etap zakażenia HIV to AIDS (czyli zespół nabytego niedoboru odporności), w którym objawy zaczynają być bardzo widoczne. Zalicza się do nich wysypkę skórną, szybką utratę masy ciała, zaburzenia w układzie nerwowym, nawracającą gorączkę i biegunki, rany obejmujące jamę ustną, odbyt i narządy płciowe¹².
• Leczenie. Jedyną drogą wykrycia zakażenia jest wykonanie testu w kierunku HIV. Podczas terapii stosuje się kombinację leków przeciwwirusowych, które hamują namnażanie się wirusa. Całkowite wyleczenie HIV nie jest możliwe, ale podjęcie farmakoterapii opóźnia postęp choroby i pozwala osobom zakażonym na normalne funkcjonowanie, pracę oraz założenie rodziny¹³.

Jak widzisz, objawy niektórych zakażeń są do siebie bardzo podobne. Mogą też być mylące, ponieważ przypominają objawy innych chorób, np. grypy. Dodatkowym utrudnieniem jest fakt, że część zakażeń przebiega bezobjawowo. Dlatego warto, abyś przestrzegała regularnych wizyt lekarskich i wykonywała badania, a także uważnie obserwowała swoje ciało. Szybka diagnoza jest kluczowa w terapii – daje szansę na całkowite wyleczenie z większości zakażeń. Z kolei nieleczone choroby mogą prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji. Ważne jest, aby Twój partner seksualny również poddał się badaniom i leczeniu, a jeśli masz podejrzenia, że mogłaś kogokolwiek zarazić chorobą, powinnaś natychmiast tę osobę o tym poinformować. Pamiętaj też, że tylko ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarza i prawidłowe przyjmowanie leku może przynieść oczekiwanie rezultaty w terapii. Poznaj nasz przewodnik po rodzajach antykoncepcji >>

Profilaktyka infekcji intymnych

Oprócz wymienionych wyżej chorób przenoszonych drogą płciową trzeba również wspomnieć o takich dolegliwościach intymnych, jak grzybica, zapalenie pęcherza moczowego czy upławy pojawiające się na tle bakteryjnym lub grzybiczym.

Miejsca intymne to bardzo wrażliwy obszar Twojego ciała, o który powinnaś odpowiednio zadbać, tak aby zminimalizować ryzyko wystąpienia infekcji. Poniżej znajdziesz wskazówki, które pomogą Ci utrzymać zdrowie tych okolic.

• Dbaj o właściwą higienę – myj tylko zewnętrzną część narządów płciowych, stosuj delikatne preparaty, unikaj tych perfumowanych, mogących wywołać podrażnienia. Pamiętaj też o zasadzie „co za dużo, to niezdrowo” – nadmierna higiena może prowadzić do zaburzenia naturalnego środowiska pochwy, co paradoksalnie zwiększa ryzyko infekcji.
• Bądź bardzo ostrożna z wykonywaniem irygacji (płukania wnętrza pochwy) – najczęściej nie jest ona wskazana, chyba że lekarz postanowi inaczej. Irygacje wypłukują również dobroczynne bakterie i pełniący funkcję tarczy obronnej śluz.
• Zadbaj o odpowiednią dawkę ruchu i prawidłową dietę – ogranicz spożycie cukru, który stwarza doskonałe warunki do rozmnażania się grzybów.
• Pamiętaj o szczególnej higienie podczas miesiączki i odpowiednio częstą zmianę środków higienicznych.
• Noś przewiewną, oddychającą bieliznę.
• Uprawiaj bezpieczny seks (ze stałym partnerem), a w razie potrzeby używaj prezerwatyw.
• Zadbaj o swoje samopoczucie – mniej stresu, prawidłowy sen i efektywny wypoczynek to większa odporność, a tym samym mniejsze narażenie na infekcje intymne.

Wybór odpowiedniej metody antykoncepcji

Konsultacje z ginekologiem

W doborze odpowiedniej antykoncepcji ważna jest pomoc ginekologa, który z wielu dostępnych na rynku metod wskaże najbardziej dla Ciebie odpowiednią. Weźmie przy tym pod uwagę Twoje indywidualne potrzeby i preferencje, a także Twój wiek i czynniki ryzyka. Istotną kwestią podczas wyboru antykoncepcji jest poziom skuteczności poszczególnych środków. Pamiętaj również o systematycznych wizytach u ginekologa i badaniach, a w przypadku jakichkolwiek wątpliwości – zadawaniu specjaliście pytań. Sprawdź, jakie badania powinnaś wykonać przed rozpoczęciem antykoncepcji hormonalnej >> Przeczytaj, jak się przygotować do wizyty u ginekologa po antykoncepcję hormonalną >>

Indywidualne podejście do antykoncepcji

Każda kobieta jest inna i nie u każdej sprawdzi się ta sama metoda antykoncepcji – wszystko zależy od indywidualnych czynników. Podczas konsultacji z ginekologiem odpowiedz szczerze na wszystkie pytania – dotyczące stylu życia, odżywiania się, nałogów, a także chorób – zarówno własnych, jak i tych występujących w rodzinie. Może się bowiem okazać, że pewne czynniki będą u Ciebie przeciwwskazaniem do stosowania niektórych metod zapobiegania ciąży. Przykładowo, tabletki dwuskładnikowe mogą być bez przeszkód stosowane przez młode, zdrowe kobiety. Jednak pacjentki w dojrzałym wieku, z nadwagą i otyłością, palące papierosy, mające nadciśnienie tętnicze czy nieprawidłowe stężenie cholesterolu, a także te, u których w rodzinie były przypadki udaru lub zawału przed 50. rokiem życia, znajdują się w grupie z ryzykiem wystąpienia groźnej choroby – zakrzepicy. Dla nich bardziej wskazana jest antykoncepcja jednoskładnikowa (bez estrogenu). To dlatego tak ważny jest szczery wywiad lekarski i wykonanie zleconych przez ginekologa badań. Dowiedz się, kiedy zacząć stosować antykoncepcję hormonalną >>

Codzienna rutyna dla zdrowia intymnego

Dbałość o miejsca intymne jest niezwykle istotna w trosce o zdrowie i dobrą kondycję całego organizmu. Dlatego bądź odpowiedzialna w kontaktach seksualnych i podczas współżycia. Badaj się regularnie i namów do tego również swojego partnera. Ważnym aspektem jest też właściwy dobór metody antykoncepcyjnej – takiej, która spełni Twoje oczekiwania, a jednocześnie będzie dla Ciebie bezpieczna. Nie zapominaj także o codziennej prawidłowej higienie, aktywności fizycznej i zdrowej diecie, o odpowiedniej dawce wypoczynku i – w miarę możliwości – zminimalizowaniu stresu. W ten sposób podniesiesz swoją odporność, również na infekcje intymne. Czytaj także: Jaką antykoncepcję stosować przy endometriozie? Antykoncepcja hormonalna a okres, co oznacza plamienie? Antykoncepcja w każdym wieku Kiedy wrócić do antykoncepcji po urodzeniu dziecka? Objawy nietrafionej antykoncepcji hormonalnej